-
1 иркә
1. прил.1) ла́сковый, не́жный (взгляд, друг)иркә сүзләр — ла́сковые слова́
иркә тавыш — не́жный го́лос
2) изне́женный, избало́ванный, люби́мыйиркә бала — избало́ванный ребёнок
2. сущ.иркә кеше — изне́женный челове́к
1) ба́ловень, не́женка, люби́мицаул анасының иркәсе — он люби́мец свое́й ма́тери
2) не́га, ла́скаата-ана иркәсе — роди́тельская ла́ска
3) возлю́бленная, избра́нникязмыш иркәсе — избра́нник судьбы́
•- иркә тай -
2 ата
1. сущ.1) спец. (обычно в детской речи или в разговоре с ними, чаще фольк.) па́па, папа́ша, па́пенька, па́почка || отцо́вский, отцо́в; о́тчий поэт. (дом, характер, завет); па́пин, па́пенькинатаңа әйтим әле — вот скажу́ (твоему́) отцу́ (па́пе)
ул егетләр үзләре ата булдылар инде — э́ти ребя́та са́ми уже́ ста́ли отца́ми
ата булмаган ата кадерен белмәс — (посл.) кто отцо́м не был, тот отца́ не ува́жит
ата - җизнә, ана - казна — (посл.) оте́ц что зять, мать что клад
2) в притяж. ф. атасыа) разг. обраще́ние к отцу́, му́жуатасы, улыңа кара әле — оте́ц, погляди́-ка на своего́ сы́на
б) перен.; книжн. оте́цтатар драматургиясенең атасы — оте́ц тата́рской драматурги́и
3) ( у животных и птиц)а) саме́ц; сека́ч (о взрослом самце с клыками - кабане, морском котике)б) см. ата җенес•- ата булу
- ата бүре
- ата дуңгыз
- ата исеме
- ата җенес
- ата каз
- ата кеше
- ата корт
- ата көртлек
- ата күркә
- ата малы
- ата мәче
- ата песи
- ата сакал
- ата төлке
- ата үрдәк
- ата хайван
- ата эт
- ата ягыннан
- атабыз Адәм
- атадан калган
- атадан калу
- аталар сүзе
- аталар һәм балалар
- атаның бабасы••ата каз муены — боле́знь и боле́зненное состоя́ние, когда́ невозмо́жно повора́чивать ше́ю
ата казы да күкәй сала — и гуса́к несётся (я́йца несёт) (у кого) (т. е. у него всё приносит доход или пользу)
ата казың күкәй саламы? — ≈≈ твоя́ двою́родная праба́бушка нам трою́родной племя́нницей не прихо́дится?
ата малы бүләсез мәллә? — ≈≈ чего́ не подели́ли (мо́жете подели́ть)?
ата тиешле — см. атаң булырлык
ата яшендәге — редко; см. атаң булырлык
атаң белән анаң гына юк — нет то́лько отца́ с ма́терью ( где); то́лько пти́чьего молока́ нет ( где)
атасының кызы — отцо́ва дочь (до́чка); (вся) в отца́; како́в оте́ц (па́па), такова́ и дочь (до́чка)
атасын таныту — показа́ть ку́зькину мать см. тж. арт сабакны укыту
атасының баласы — ирон. отцо́в о́тпрыск (дитя́); (весь) в (своего́) отца́; како́в оте́ц, тако́в и о́тпрыск (дитя́)
- ата - улны, ул атаны белмиаталар юлыннан бару — идти́ доро́гой (по стезе́) отцо́в (пре́дков)
- ата баласы
- ата казга сәлам бирү
- ата кебек
- атаң булырлык
- атаң булырдай
- атаң булырга ярарлык
- атасы улы
- атасы малае 2. прил.1) саме́ц; см. тж. иркәката җәнлек — саме́ц ( зверя)
ата балык — ры́ба-саме́ц
2) биол. мужско́йата чәчәк — мужско́й цвето́к
3) перен. матёрый, заматере́лый, оголте́лый (вор, бандит, разбойник, спекулянт, враг, головорез); отъя́вленный, завзя́тый (плут, жулик, негодяй, злодей, хулиган, приспособленец, лгун, лентяй), закорене́лый, махро́вый (реакционер, националист, шовинист, волокитчик, бюрократ); патенто́ванный (доносчик, мошенник, халтурщик); чистопро́бный (негодяй, авантюрист, аферист); прожжённый (демагог, политикан, плут)ата фашист — матёрый фаши́ст
ата ялагай — завзя́тый подхали́м
ата җинаятьче — махро́вый престу́пник
4) перен.; ирон. матёрый; завзя́тый, масти́тый, я́рый (критик, политик, администратор, маклер, коллекционер), отча́янный, неисправи́мый (спорщик, острослов, анекдотист, доминошник); прожжённый
См. также в других словарях:
иркә — с. 1. Сөелүне, иркәләүне ярата торган. Сөелә торган, кадерле иркә бала 2. Артык иркәләүдән узынган, көйсез, назлы. рәв. Артык иркәләнеп, назланып 3. ИРКӘМ – Сөекле, яраткан кеше (гадәттә кыз) 4. Ягымлы, назлаучан, йомшак (караш, җил). рәв. Ягымлы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
иркәч — диал. Үзен сөйгәнне, иркәләгәнне яраткан кеше; иркә (1) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
иркәк — с. 1. Ата җенесендәге. и. Шул җенестәге хайван, кош. Ирләргә хас, ирләрнеке кебек и. йөзле 2. Ир җенесендәге кеше, ир … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җан — 1. Идеалистик, дини карашлар буенча: тәнгә тереклек бирә һәм тәннән башка да яши ала дип каралган, тереклек иясенең психик процессларын чагылдырган мәңгелек башлангыч 2. Кешенең эчке дөньясы: аның табигате, кичерешләре, хисләре, уй фикере,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
алтын — 1. Сары төстәге затлы металл, химик элемент (Au, ат. мас. 197, 1064 гр. эри). с. Алтынга бәйләнешле. с. Алтын төсле, ачык сары 2. Шундый металлдан коелган әйберләр. Шундый металлдан коелган акча. Гомумән акча турында әйтелә. Гомумән байлык тур. 3 … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
елышып — Әкрен генә, посып кына 2. Шуышу, үрмәләү елышып барган елан төсле 3. Кемнең яки нәр. б. янына якынрак килү, күчеп утыру, якынаеп урнашу. күч. Якынлык, яхшы мөгамәлә күрсәтү 4. Берәр җиргә, яшеренү, посу, ышыклану 5. Яклау эзләп яки иркәләнеп, кем … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сандугач — 1. Нәфис тавышлы күчмә сайрар кош (коңгырт яки соргылт төстә, чыпчыктан озынчарак). күч. Кадерле кешеңә иркәләп әйтү сүзе 2. күч. Бик күркәм, нәфис, музыкаль (тавыш һ. б. ш. тур.) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сыгыну — (СЫЕНДЫРУ) – 1. Яклау эзләп яки иркәләнеп берәүнең янына килү, аны кочаклау, кочагына керү һ. б. ш.. Берәр җиргә яшеренү, посу, ышыклану 2. Ярдәм итәрдәй берәр кеше янына, иминлекне тәэмин итәрдәй берәр җиргә урнашу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сыену — (СЫЕНДЫРУ) – 1. Яклау эзләп яки иркәләнеп берәүнең янына килү, аны кочаклау, кочагына керү һ. б. ш.. Берәр җиргә яшеренү, посу, ышыклану 2. Ярдәм итәрдәй берәр кеше янына, иминлекне тәэмин итәрдәй берәр җиргә урнашу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәти — (ТӘТИЛЕК) (ТӘТИЛӘНҮ) – с. 1. Балалар телендә: матур, чибәр, ямьле. Үз абый һәм апаларына иркәләп, яратып эндәшкәндә абый , апа сүзләре алдыннан әйтелә. Гадәттә бер төрле дә рәтле эш эшләргә яратмаучы, матур киемнәр киюче көяз, кыланчык (кеше… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
фәрештә — 1. Дини өйрәтмәләрдә: табигатьтән өстен зат, алла илчесе 2. күч. Гаебе, кире сыйфатлары булмаган кеше турында 3. ФӘРЕШТӘМ – Гадәттә сөйгән хатын кызга иркәләп эндәшү сүзе … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
